Associated degree of prehospital emergency care

مقطع کاردانی رشته فوریتهای پزشکی یکی از برنامه های آموزشی گروه پزشکی می باشد . دانش اموختگان این مقطع به عنوان عضوی از تیم سلامت ارئه خدمات و امداد رسانی به بیماران و مصدومین را در مرحله پیش بیمارستانی به عهده داشته و گستره این خدمات آحاد جامعه را در بر میگیرد . دوره کاردانی فوریتهای پزشکی اولین مقطع تحصیلی این رشته است که برنامه آن بر اساس ضوابط علمی و ارزشهای اسلامی تهیه و تدوین گردیده است . آموزش فوریتهای پزشکی در سطح کاردانی زمینه نیاز تربیتت تکنسین های حرفه ای است که با بهره گیری از آخرین اطلاعات علمی با دانش و مهارت خود خواهند توانست به عنوان عضوی از تیم سلامت خدمات مورد نیاز جامعه را با لحاظ کلیه جوانب انسانی ، اخلاقی ، شرعی و قنونی ارائه نمایند .

تاریخچه رشته:

امدادرسانی به نیازمندان در شرایط بحرانی ناشی از بلایا و حوادث مختلف در فطرت و نهاد تمامی انسانها وجود دارد وو لزوم وجود موسسات امدادرسانی در چنین شرایطی از ضروریات عملکرد در هر جامعه ای می باشد . رشته فوریتهای پزشکی به عنوان یک تخصص حرفه ای از دهه 1960 میلادی در آمریکا پایه گذاری شده و طی قریب به نیم قرن اصلاحات و در نتیجه پیشرفتهای بسیار مطلوبی در زمینه های مختلف در این رشته صورت گرفته است .

در ایران در سال 1353 بدنبال فروریختن سقف فرودگاه مهرآباد و بر جای گذاشتن خسارات جانی و مالی ، دولت وقت تصمیم به تأسیس « اورژانس پیش بیمارستانی » گرفت و در هما سال تربیت نیروهای مورد نیاز تحت نظر کارشناسان خارجی طی دوره 6 ماهه صورت گرفت در سال 1354 مرک اورژانس تهران با 7پایگاه راه اندازی گردید و متعاقب آن مرکز اطلاعات اورژانس 115 شهرستانها نیز تشکیل شد .

مراکز اورژانس 115 تا سال 1376 متأسفانه هیچ روند تکاملی نداشته و در این سال دولت طرح سازماندهی اورژانس ها را از اولویتهای برنامه وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی اعلام نمود و در همین راستا با همکاری متخصصین مختلف مشخصات کلی برنامه و سرفصل دروس رشته فوریتهای پزشکی تدوین و در هشتمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی مورخ 11/4/79 به تصویب رسید . از سال 1381 با جذب دانشجو به صورت نیمه متمرکز د رتعداد محدودی از دانشگاهها ، تربیت نیروی متخصص در این رشته وارد مرحله جدیدی گردید . در سال 1385 که با توجه به نیاز مبرم به خدمات دانش آموختگان ، این رشته در 30 دانشگاه علوم پزشکی کشور راه اندازی و تربیت دانشجو در آن در حال اجرا است . در مهرماه 1385 هیأت ممتحنه و ارزشیابی رشته فوریتهای پزشکی توسط معاونت آموزشی و امور دانشجویی وزارت متبوع تعیین و بازنگری در اهداف و استاندارهای رشته آغاز شد .

فلسفه:

به مصداق آیه 31 سوره مبارکه مائده ( و من احیاها فکانما احیا الناس جمیعا) نجات جان یک انسان همانند نجات جان بشریت است به همین جهت تلاش در جهت حفظ حیات و نجات جان انسانها یک وظیفه شرعی ، اخلاقی و اجتماعی محسوب می کردد. تأکید بر ارزشهای اخلاقی ، حرفه ای ققانونی یکی از اجزاء ضروری آموزش رشته فوریتهای پزشکی به شمار می رود . پرسنل فوریتهای پزشکی وظیفه تأمین ، حفظ و ارتقاء سلامت افراد جامعه را بر عهده دارند و این مهم با تکیه بر دانش روز و توجهه به نیازهای جامعه و شرایط جغرافیایی و اقلیمی قابل دستیابی است . تلاش در جهت روز آمد کردن اطلاعات علمی و مهرتهای علمی و ارتقاء مستمر کیفیت آنها سرلوحه کار قرار می گیرد . در آموزش دنشجویان استفاده از استاندارهای روز و منطبق بر نیاز جامعه سرلوحه برنامه آموزشی قرار می گیرد . روش آموزش باید متنوع و بر اساس نیازها ، توانایی ها و تجربیات قبلی فراگیران باشد و با مدنظر قرار دادن استانداردهای ملی ، منطه ای و بین المللی بر اساس تجربیات گذشته نیازهای حال و آینده ارائه می شود . حفظ کرامت انسانی در ارئه خدمت یکی از ارکان ارزشی رشته فوریتهای پزشکی خواهد بود. حفظ ارزشهای اسلامی و احترام به خصیت انسانها به عنوان یک ارزش مهم همواره مدنظر ارائه کنندگان خدمت قرار خواهد گرفت . پژوهش یکی از ابزارهای ارتقای علمی این رشته بوده و مبنای تصمیم گیری در تدوین برنامه و ارائه خدمات می باشد . 

 رسالت:

تعلیم و تربیت نیروی انسانی مجرب و کارآمد و متعهد به ارشهای اسلامی و انسانی از اجزاء رسالت آموزش رشته فوریتهای پزشکی محسوب می ردد . فارغ التحصیلان این رشته با کسب دانش و مهارت های لازم و منطبق بر نیازهای جامعه و همگام با بالاترین استاندارها قادر خواهند بود امدادرسانی و خدمات مراقبتی پیش بیمارستانی را به بیماران و مصدومین در حداقل زمان ممکن و با کیفیت مطلوب به آحاد جامعه ارائه دهند .

اهداف کلی (Aims):

هدف کلی آموزش مقطع کاردانی رشته فوریتهای پزشکی ، تربیت نیروی مجرب ، کارآمد و متعهد است که قادر باشند به عنوان عضوی از تیم سلامت وظیفه خطیر امدادرسانی به آحاد جامعه را در زمان نیاز ( از بدو درخواست تا نتقال به مراکز درمانی ) به نحو احسن به انجام رسانند .

وظایف حرفه ای دانش آموختگان (Task Analysis):

1. ارزیابی اولیه و سریع بیماری
2. ارایه کمکهای اویه پزشکی به بیماران بدحال و مصدومان
3. برقرار ساختن ارتباط با مراکز اصلی اورژانس و پزشک مشاور
4. ارایه گزارش پزشکی مناسب و مفید به پزشک مشاور یا مرک پیام و کسب تکلیف
5. بکارگیری صحیح تجهیزات موجود در آمبولانس به منظور پایش ، جابجایی ، انتقال و تثبیت وضعیت بیمار
6. انجام اقدامات پایه نظیر گرفتن مسیر وریدی مناسب ، تجویز اکسیژن ، باز نگاه داشتن راه هوایی ، انجام پایش قلبی و نیز اقدامات احیای قلبی ریوی پایه در موارد ایست قلبی – تنفسی ، تجویز مایعات در موارد شوک
7. تجویز صحیح داروهای موجود در آمبولانس ، انجام انتوباسیون لوله تراشه ، دادن شوک الکتریکی به بیمار و سایر اقدامات احیاء پیشرفته با کسب مجوز از پزشک مسئول یا بر اساس دستورالعمل های ابلاغ شده
8. رانندگی وسیله نقلیه جهت رسیدن سریع به محل ماموریت و حمل بیمار به مراکز درمانی در اسرع وقت
9. رعایت اخلاق حرفه ای و اطمینان بخشی به بیمار و همراهان
10. انجام سایر مسئولیتهای محوله بر اساس دستورالعملهای سازمانی و بخشنامهه ای اداری

تبصره: فضای عملکردی فارغ التحصیلان این رشته به طور کلی در حوزه پیش بیمارستانی و در موارد خاصی د رحوادث غیر مترقبه است .

استراتژی اجرایی برنامه :

1. تنظیم اهداف و ارائه برنامهه ای آموزشی منطبق بر نیازهای ملی – محلی
2. تأکید بر حفظ حیات و پیشگیری از بروز معلولیت
3. ارائه برنامه های آموزشی از طریق مشابه سازی در مراکز مهارتهای بالینی با استفاده از ابزار و تجهیزات مناسب آموزشی ( مانکن ، مولاژ) و آمبولانس
4. تأکید بر بکارگیری مهارتهای آموخته شده در محیط های واقعی ( مراکز بیمارستانی و سپس در پایگاههای اورژانس)
5. توجه به روشها و فنون جدید آموزش با تأکید بر روشهای حل مشکل
6. طراحی برنامه آموزشی مبتنی بر نقشها و وظایف حرفه ای
7. آموزش دانشجو د رجهت تقویت خودآموزی و یادگیری مستمر
8. طراحی برنامه بر اساس مسائل مربوط به بلایا و تغییرات احتمالی شرح وظایف در شرایط خاص .

شرایط و نحوه پذیرش دانشجو :

پذیرش دانشجو از طریق آزمون سراسری دانشاهها به صورت نیمه متمرکز ( مصاحبه ، معاینات بدنی و ...) با تأکید بر اختصاص سهمیه به مناطق محروم طبق نیاز اعلام شده از مرکز مدیریت و حوادث فوریتهای پزشکی کشور است .

سطوح رشته:

دوره کاردانی ،اولین مقطع تحصیلی این رشته است که برنامه آن بر اساس ضوابط علمی و ارزش های اسلامی تهیه وتدوین گردیده است.آموزش فوریت های پزشکی در سطح کاردانی زمینه ساز تربیت تکنسین حرفه ای است که با بهره گیری ازآخرین اطلاعات علمی با دانش و مهارت خود خواهند توانست به عنوان عضوی از تیم سلامت خدمات مورد نیاز جامعه را با لحاظ کلیه جوانب انسانی،اخلاقی،شرعی و قانونی ارائه نماید. البته با توجه و عنایت مسئولین مربوطه مقطع کارشناسی برای این رشته در نظر گرفته شده است.به امید آن که درآینده ای نزدیک شاهد راه اندازی تحصیلات تکمیلی این رشته باشیم.

توانایی‌های لازم :

رشته فوریت‌های پزشکی به صورت نیمه‌متمرکز دانشجو می‌پذیرد و داوطلبان پس از قبولی در آزمون علمی باید در آزمون حضوری این رشته نیز شرکت کنند و در صورت داشتن توانایی‌های روحی لازم از قبیل انضباط‌پذیری، گذشت و ایثار، اعتماد به نفس و آمادگی فعالیت در شرایط سخت و همچنین آمادگی جسمی کامل مانند عدم ابتلا به بیماری‌های مزمن و صعب‌العلاج مثل دیابت، فشار خون، آسم، نارسایی کلیه، بیماری‌های پیشرفته قلبی ، صرع و بیماری‌های روانی در این رشته پذیرفته می‌شوند.گفتنی است که در رشته فوریت‌های پزشکی داشتن قدرت بینایی خوب، مهارت‌های بدنی، روانی کلام و حداقل قد 170 سانتی‌متر برای امدادرسانی سریع و صحیح ضروری است. در ضمن این رشته تنها از بین داوطلبان مرد دانشجو می‌پذیرد

رشته های مشابه در داخل کشور :

رشته مشابه در داخل کشور وجود ندارد .

رشته های مشابه در خارج از کشور :

رشته مشابه در خارج از کشور وجود دارد به عنوان مثال : در ایلات متحده آمریکا ، به این گروهها تکنسین فوریتهای پزشکی (Emergency Medical Technician) اتلاق می شود که در سه مقطع پایه (EMT Basic) شده برای این رشته در ایران در حد EMT Intermediate می باشد .

شرایط مورد نیاز راه اندازی رشته کاردانی فوریتهای پزشکی :

طبق ضوابط دفتر گسترش و ارزیابی آموزش پزشکی می باشد.

دروس این رشته در طول تحصیل

دروس پایه:

تشریح و فیزیولوژی، میکروب‌شناسی و انگل‌شناسی ، بهداشت عمومی، زبان تخصصی.

 دروس اصلی:

داروشناسی، فرایند عملیات و اطلاعات فنی، نشانه‌شناسی و معاینات بدنی، جابه‌جایی و حمل بیمار، اخلاق و مقررات حرفه‌ای، آشنایی با سازمان‌های امدادی، بهداشت روانی و فوریت‌های روان‌پزشکی، فوریت‌ پزشکی در بلایا، کلیات پزشکی.

دروس تخصصی:

احیای قلبی ـ ریوی، اختلالات سیستم قلبی ـ عروقی، شکستگی‌ها و دررفتگی‌ها، مسمومیت‌ها و گزیدگی‌ها، فوریت‌های پزشکی در شرایط خاص، خونریزی‌ها، کاهش سطح هوشیاری، سوختگی، سرمازدگی و گرمازدگی.

بی شک در بین رشته های پزشکی ؛ فوریت های پزشکی از نظر نوع مسئولیت و ماموریت شغلی خود با دیگر گروه ها تفاوت زیادی داشته و برای کار در این عرصه و رشته کاری باید از روحیه بالا و حس مسئولیت پذیری و عشق و علاقه خاصی به کار برخوردار باشد.

به گزارش صبح توس به نقل از  تابان تربت، شرایط سخت و دشوار دور ازخانه ،  حضور در صحنه های نا امن و خطرناک آن هم در لحظات و دقایقی که هیچ نیروی امنیتی برای امنیت صحنه به کمک نیامده و با ترس و اضطراب باید دل به طوفان بلا بزند و جان خویش را به خطر بیاندازد تا بلکه بتواند جانی را از خطر مرگ برهاند و نفسی را احیاء کند و یا کودک دلبندی را به آغوش گرم خانواده برگرداند و یا پدر و مادری دوباره بر سقف خانواده اش سایبان شود و یا برادری و یا خواهری و چه می گویم عزیزی را از کام بی رحم مرگ بیرون کشد و به جمع خانواده هایی پریشان و درمانده اهدا نماید …..

همه این ماموریت ها و مسئولیت ها با حضور عشق به همنوع و کمک به مددجویان و حادثه دیدگان رقم می خورد و البته نیروهای خدوم و در خط مقدم اورژانس ها و فوریت ها این مهم را با جان و دل قبول کرده و با تمام توان از آن حراست و پاسداری می کنند و برای خدمت رسانی به موقع و صحیح همواره آماده اند .

اما هر حرفه و شغلی قواعد و مقررات خاص خودش را دارد و رعایت اصول و مبانی حرفه ای از اصول اولیه و ابتدایی هر شغل و حرفه است .

اقدام سریع و بهره گیری از تخصص فوریت های پزشکی در این حرفه حرف اول را می زند و همین موضوع یعنی کار با بیماران و مصدومانی که به مرحله اورژانسی رسیده اند حساسیت خاصی دارد که اگر در آن قصور شود و یا اشتباهی رخ دهد میتواند خسارات جبران ناپذیری برای بیمار به همراه داشته باشد.

اما آنچه مسلم است این حرفه ارزشمند در جامعه جایگاه و احترام خود را به دست نیاورده است و مردم و متولیان این حرفه هر دو شاید به یک اندازه در مظلوم واقع شدن حرفه فوریت های پزشکی نقش داشته باشند .

تمامی فعالیت های یک تکنسین فوریت های پزشکی دارای تکنیک ، قواعد و دستورالعمل های مشخصی است که  همه این موارد و بیش از این موارد که در حوصله نگارش نمی گنجد در یک فضای احترام واعتماد متقابل منصه ظهور می یابد و به درستی انجام می شود و گرنه ممکن است در اثر تهدید و فشار و ارعاب و حتی درگیری های فیزیکی با نیروهای اورژانس  خدمتی ارایه شود و مصدومی قبل از انجام اقدامات حیات بخش و با فشار همراهیان خیلی زود به آمبولانس منتقل شود و بدون ارزیابی دقیق صحنه و برآورد میزان دقیق مصدومان و حادثه دیدگان برای درخواست کمک بعدی مجبور به ترک صحنه شده و کمک رسانی به دیگر مصدومین با تاخیر بیشتر مواجه شود

ولی پر واضح است که اگر بنا باشد هر کس به فتوای خویش عمل کرده و صواب را از ناصواب تشخیص داده و بر آن اساس اقدام کند بدیهی است در این هرج و مرج آن که از همه بیشتر آسیب می بیند همانی است که از همه بیشتر به آرامش و خونسردی نیازمند است تا برای نجات جانش تصمیمی منطقی و علمی و به موقع گرفته شود.

یکی از عمده مشکلات پرسنل فوریت های پزشکی تصادفات و سوانح جمعی است که تعدادی مصدوم در آن نیاز به خدمت رسانی فوری و البته اصولی دارند و تکنسین قبل از اعزام یک بیمار باید عمل تریاژ یعنی ساماندهی به وضعیت تمامی مصدومان حادثه را انجام و سپس بر اساس اولویت های اورژانس بیمار اقدام به اعزام کند که همین مساله یکی از موارد اعتراض همراهانی است که می خواهند مصدوم خود را سریعتر به مرکز درمانی برسانند.

برای آنها فریاد زدن بیمار مهم تر و اورژانسی تر از بیماری است که در اثر خونریزی و یا مسدود شدن راه هوایی تا مرگ فقط چند لحظه فاصله دارد و هیچ فریادی هم نمی کشد که واضح آن است که توانی برای فریاد و ابراز درد خود ندارد و این امر باعث می شود تا بی رحمانه ترین کلام و بی ادبانه ترین ادبیات در مورد پرسنل اورژانس بکار گرفته شود و متاسفانه شاهد ناسزا گفتن به کسانی باشیم که در حال نجات جان یک انسان آن هم  بر اساس آموخته های علمی و دانشگاهی مورد قبول در تمام دنیا هستند .

سانحه روزجمعه 7 آذر ماه جاری در محور تربت حیدریه به گناباد  یکی از همین مصداق هاست و همان طور که اشاره شد نمونه های زیادی را از بی احترامی به این خادمان سلامت مردم و فرشتگان نجات می توان مثال زد .

با تمام این وجود پرسنل اورژانس 115 هرگز در قبال این بی احترامی ها در مورد بیمار خود کم کاری نمی کنند یعنی نمی توانند کم کاری کنند چون برای ادای وظیفه سوگند خورده اند و بر آن وفادارند و می دانند اجری که خدا در قبال نجات انسان میدهد ارزشی والاتر از احترام آدمیانش دارد .

اما جای این سوال باقی است که تا چه زمانی باید ناموس و خانواده این عزیزان مورد ناسزای کسانی باشد که خود را بر دیگران ارجح می دانند و حاضرند یک نفر دیگر بمیرد اما بیمار آنها درد نکشد؟ تا چه زمانی باید این خدمتگزاران در معرض حمله و ضرب و شتم قرار گیرند و آیا امنیت جانی ایشان تامین است؟

در نزاع های دسته جمعی که بدون شک طرف های اینگونه نزاع ها فارغ از سلامت روانی هستند چه تضمینی است که آسیبی به این عزیزان نرسد؟

اینها همه گوشه ای از مخاطرات شغلی کار در اورژانس 115 است که هرگز نتوانسته مانع از خدمتگزاری شود اما کاش مردم ما هم بدانند که مصدومان براساس نوع صدمه و درصد اورژانسی بودن آن رسیدگی می شوند نه بر اساس خویشاوندی و نسبت های فامیلی و این را نیز بدانند که ممکن است با شلوغ کردن و هجمه به راه انداختن و هیاهو در کار یک تکنسین خللی وارد کنند که منجر حتی به از دست رفتن جان انسانی شود و آن وقت کدام وجدان راحت سر به بالین می گذارد؟؟

براستی از خودمان بپرسیم آیا برای این حرفه حیاتی و اورژانسی تا چه حد احترام و ارزش قایل هستیم ؟ آیا در هر حادثه و صحنه خطرناک که پای نجات جان انسانی در میان است تا چه اندازه به نیروهای اورژانس اجازه کار درست و دقیق می دهیم و برای قواعد حرفه ای او احترام قایل می شویم ؟

آیا از خود نمی پرسیم که یک انسان برای انجام کار درست نیاز به تمرکز و آرامش و خونسردی داشته و در یک فضای به شدت هیجانی و پر فشار روحی و روانی قادر به اتخاذ تصمیات صحیح و علمی نیست ؟

آیا این مسئله را آگاه نیستیم که در زیر هجمه های سنگین و ویرانگر فحاشی و ناسزا و ناسپاسی ، هیچ منطقی و هیچ فلسفه ای یک انسان معمولی و از جنس خودمان را برای ادامه کار مشتاقانه و دلسوزانه و درست و به موقع مجاب نخواهد کرد ؟

آیا به این اصل فکر نکرده ایم که تاوان اشتباهات ما را دیگران نباید پرداخت نموده و خود مسئول عواقب آن هستیم ؟ ……

ما باید یاد بگیریم که اصول اخلاقی و رعایت هنجارها و ا رزش های اجتماعی و پاسداشت کرامت انسان ها  حتی در بحرانی ترین لحظات و بی ثبات ترین دقایق ، خطوط قرمز جامعه اند  و نباید هرگز با نیروهای خدوم و مسئول خویش با بی ادبی و بی احترامی برخورد کرد.

بارها دیده و شنیده‌ایم که پرسنل اورژانس 115 در حین انجام ماموریت، خود دچار سانحه شده و چه بسا در راه نجات جان دیگری، جان خود را از دست داده‌اند. با وجود تمام مخاطراتی که تکنسین‌های اورژانس 115 را حین انجام ماموریت تهدید می‌کند، اما اورژانس پیش بیمارستانی هنوز جزو مشاغل سخت و پرمخاطره محسوب نشده و پرسنل آن نیز از پوشش بیمه‌ای مربوطه برخوردار نیستند و گویا برای آنکه اورژانس 115 نیز هم ردیف دیگر سازمان‌های امدادی نظیر امداد و نجات هلال احمر و آتش نشانی قرار گیرد، باید حکم حقوقی کارکنانش اصلاح شود؛ اصلاح حکمی که علیرغم تمام پیگیری‌ها هنوز به جایی نرسیده است.
متاسفانه طی سال‌های گذشته 24 تکنسین اورژانس 115 کشور در حین انجام مأموریت به علل مختلف از جمله تصادف، برق گرفتگی ، سقوط بالگرد امدادی و ...جان خود را از دست داده‌اند.
با توجه به مخاطراتی که تکنسین‌های اورژانس 115 را در حین انجام ماموریت تهدید می‌کند، قاعدتا باید جزو مشاغل سخت و پرمخاطره محسوب شوند، اما متاسفانه این مبحث هنوز برای تکنسین‌های اورژانس اعمال نشده است.
پرسنل اورژانس نیز باید از پوشش بیمه‌ای مربوطه برخوردار شوند. به این منظور باید حکم حقوقی پرسنل اورژانس 115 اصلاح شود.
برخورد سلیقه‌ای دانشگاه‌ها در اجرای قانون "ارتقای بهره‌وری" برای اورژانس 115

قانون ارتقاء بهره وری مشمول تکنسین‌های اورژانس 115 نیز می‌شود. اما متاسفانه هنوز راهکار اجرایی آن در دانشگاه‌های علوم پزشکی دیده نشده است و به صورت سلیقه‌ای با این موضوع برخورد می‌شود.
بحث بعدی که در این حوزه مدنظر است، موضوع کارانه حوزه اور‍انس 115 هست که هیچ حق وحقوقی ندارند وچون خدمات رایگان به مردم ارائه میدهند از همه چیز محرومند
موضوع دیگر فرسودگی شغلی هست که تمام این نیروها به صورت 24 ساعته وتحت سخت ترین شرایط جوی ومنطقه ای هر منطقه خدمت میکنن